Hayat boyu öğrenme kavramı Avrupa Komisyonunun 2006 yılında kabul ettiği tanıma göre; bilgi, beceri ve yetkinlikleri ilerletmek amacıyla kişisel, sivil, sosyal ve iş ile ilgili perspektiflerden elde edilen ve yaşam boyunca yürütülen tüm öğrenme faaliyetlerini ifade etmektedir. Zaman zaman yetişkin eğitimi ve sürekli eğitim gibi kavramlarla birlikte kullanılan ve formal eğitimin sınırlarının dışına çıkarak informal öğrenmeyi de kapsayan hayat boyu öğrenme; bireylerin yaşamları boyunca ihtiyaç duyacağı her türlü bilgi, beceri ve yetkinliğin kazanılması, güncellenmesi ve bu niteliklerin uygulanmasını sağlayan destekleyici bir süreçtir.
2009- 2013 Türkiye Hayat Boyu Öğrenme Strateji Belgesinde; hayat boyu öğrenmenin amacı, bireylerin ekonomik ve sosyal hayatın tüm evrelerine etkin bir şekilde katılmalarına imkân vermek olarak belirtilmiştir. Buna göre, hayat boyu öğrenme anlayışının öğrenme kültürü oluşturmak ve sosyal ve ekonomik yenilenmeyi gerçekleştirmek gibi iki temel hedefi vardır. Hayat boyu öğrenme, öğrenme olanaklarının hayatın tümüne yayılmasını vurgulayan ve bireyin potansiyelinin devamlı geliştirilebilir bir nitelik kazanmasını sağlayan bir süreçtir. Bu anlamda yalnızca sosyalleşmeyi, etkin vatandaşlığı ve kişisel gelişimi değil, aynı zamanda rekabet gücü ve istihdamı da etkilemektedir.
Hayat boyu öğrenme, erken çocukluk döneminde aileden öğrenilenleri, formal eğitimin her aşamasını, ileri yaşlılık dönemi boyunca gerçekleştirilen tüm öğrenmeleri ve mesleki beceriler ile bunlara yol açan tüm öğrenme süreçlerini kapsamaktadır. Hayat boyu öğrenme fikri, öğrenmenin zaman ve mekân yönünden sınırlanmadığını ve öğrenme etkinliğinin her yerde gerçekleştirilebileceğini kabul etmektedir.
HAYAT BOYU ÖĞRENME ARAÇLARI
2000’li yıllarla birlikte Avrupa Birliği (AB) için hayat boyu öğrenmeye yönelik kavramsal çerçeve büyük ölçüde oluşturulmuş ve kavram, birliğin geleceğe dair ekonomik ve sosyal amaçlarının gerçekleştirilmesinde uygulanacak bir politika halini almıştır.
AB, hayat boyu öğrenme politikalarının gerçekleştirilmesi ve böylece becerilerin ve yeterliliklerin daha kolay anlaşılması ve şeffaflığın sağlanabilmesi ve hareketliliğin gerçekleştirilebilmesi için çeşitli politika araçlarının uygulanmasını konu alan tavsiye kararları yayımlamıştır. Bu tavsiye kararlarında yer alan araçlar, AB üyesi ülkelerin mesleki eğitim ve öğretimden sorumlu bakanlıkları ile sosyal paydaşların katılımıyla gerçekleşen çalışmalar sonucunda oluşturulmuştur. Çalışmalara Avrupa Ekonomik Alanında yer alan ülkeler (İzlanda, Norveç, Lihtenştayn) ve adaylık süreci devam eden ülkeler de katılım sağlamıştır. Hayat boyu öğrenme politika araçlarını konu alan Tavsiye Kararları ülkelerin söz konusu uygulamaları ülkelerinde gerçekleştirecekleri ve iş birliğini sürekli kılacaklarına dair taahhütlerini içermektedir.
Hayat Boyu Öğrenme Araçlarına Yönelik Tavsiye Kararları
- Hayat Boyu Öğrenme İçin Anahtar Yetkinlikler Hakkındaki Tavsiye Kararı
- Hayat Boyu Öğrenme için Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi Tavsiye Kararı
- Mesleki Eğitim ve Öğretimde Kredi Transfer Sisteminin Oluşturulmasına Yönelik Tavsiye Kararı
- Mesleki Eğitim ve Öğretim İçin Avrupa Kalite Güvencesi Referans Çerçevesi Kurulmasına İlişkin Tavsiye Kararı
- Yaygın ve Serbest Öğrenmelerin Tanınmasına Yönelik Tavsiye Kararı
- Yetkinlik ve Yeterliliklerde Saydamlık İçin Tek Bir Topluluk Çerçevesi (Europass)
Hayat boyu öğrenme araçları, tüm üye ülkelerin eğitim ve yeterlilik sistemleri arasında bulunan farklılıkların korunarak hayat boyu öğrenme politikalarının yaygınlaşmasını sağlamak için yayımlanan tavsiye kararlarında yer almaktadır. Politika araçları, AB üyesi ülkeler arasında stratejiler ve bildiriler yardımıyla kararlaştırılan politikaların uygulanabilir olması için hukuki alt yapının hazırlanması ihtiyacı sonucunda oluşturulmuştur. Bu araçlar, ülkelerin eğitim ve öğretim sistemleri arasında etkileşim, iş birliği ve hareketliliği sağlamak ve bireylerin bizzat yararlanabileceği uygulamalar oluşturmak amacını taşımaktadır.
Birliğe üye birçok ülke, ulusal eğitim ve yeterlilik sistemleri arasında var olan farklılıkların korunması ancak farklı sistemler arasında geçiş, ilerleme ve karşılaştırma olanaklarının hayat boyu öğrenme yaklaşımı çerçevesinde geliştirilmesinden yana olmuştur. Bu sebeple, hayat boyu öğrenme politikalarının hayata geçirilmesi için gerekli olan hukuki zemin çoğunlukla Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyi tarafından onaylanan politika araçları kullanılarak gerçekleştirilmektedir. Hayat boyu öğrenme politika araçlarının ortak amacı örgün ve yaygın eğitim-öğretim yoluyla veya iş deneyimi, gönüllülük, e-öğrenme gibi serbest öğrenme yollarıyla edinilmiş niteliklerin ve daha kolay tanınabilmesini sağlamaktır. Ayrıca bu araçlar; hayat boyu öğrenme politikalarının daha başarılı bir iş gücü piyasası entegrasyonu ve daha fazla hareketlilik sağlamasını amaçlamaktadır.